Osteoporose

Osteoporose is een wijd verspreide aandoening van het botstelsel. Volgens de W.H.O. lijden 75 miljoen mensen, enkel in de V.S., Europa & Japan, hieraan. Geschat wordt dat 1/3^de van de vrouwen en 1/5^de  van de mannen boven de 50 ooit te maken krijgt met een breuk ten gevolge van osteoporose. Osteoporose wordt ook wel de ‘stille ziekte’ genoemd, de ziekte is progressief, doet zich voor zonder symptomen tot de eerste breuk. 2/3 van de breuken (voornamelijk in de wervels) wordt ‘toevallig’ gevonden. Eens vastgesteld is de ziekte niet te genezen. Enkel door veranderingen in de levensstijl (voeding en beweging) en medicatie kan osteoporose onder controle worden gehouden. Bewustwording en preventie zijn dan ook van onschatbaar belang. In sommige landen is de screening naar osteoporose standaard vanaf de leeftijd van 50, in België niet. Ook wanneer u Pilates (of eender welke vorm van lichaamsbeweging) doet, of wenst te starten, en ouder dan 50 bent, is het belangrijk met deze factor rekening te houden. Pilates, maar ook yoga en andere vormen van lichaamsbeweging kunnen zonder de nodige voorzorgsmaatregelen, de oorzaak zijn van botbreuken. Anderzijds kan, na correcte diagnose, de Pilatesmethode een fantastisch hulpmiddel zijn om de botten en spieren sterker te maken, de houding en het evenwicht te verbeteren.

Osteoporose betekent letterlijk ‘poreus bot’. Het skelet heeft 2 soorten bot, corticaal (omhullende deel van het bot) en trabeculair bot (binnenkant).

Corticaal bot (80 % van het skelet) heeft een dichte structuur.  Trabeculair bot heeft de structuur van een spons, met open ruimtes erin. Het bevindt zich o.a. in de wervels (65%), dijbeenhals,… Het is dit trabeculair bot dat vatbaar is voor osteoporose. De meeste breuken doen zich dan ook voor in pols, wervels en dijbeen hals.

Tot ongeveer de leeftijd van 25 jaar, neemt de densiteit van botweefsel toe, en bereikt rond die leeftijd haar maximale waarde. Cellen in het botweefsel zorgen er voor dat botopbouw en afbraak in evenwicht zijn, eens per 10 jaar wordt het volledige skelet op die manier ‘vernieuwd’. Wanneer de botafname groter wordt dan de opbouw wordt de botstructuur fragieler en vatbaar voor breuken. Na de leeftijd van 25 neemt bot in densiteit af, maar  blijft doorgaans relatief stabiel tot ongeveer de leeftijd van 50 jaar. De belangrijkste groep waarin de botdensiteit afneemt zijn vrouwen na de menopauze. Door het  dramatisch afnemen van oestrogeen verliest het bot in snel tempo zijn densiteit. Maar ook mannen en jongeren kunnen te maken krijgen met een afname van de botdensiteit.

Meting

De beste manier om te weten hoe het skelet er aan toe is, is een bot densiteitsmeting (BDM), aan de hand van een  DEXA-scan (Dual energy X-ray absorptiometry).. Het resultaat van de scan wordt uitgedrukt in een zogenaamde ’T-score’. De referentiewaarde is een T-score van 0, de optimale botdichtheid van een 25-jarige. Een T-score tussen -1 en -2,5 wijst op ‘Osteopenia’ het voorstadium van Osteoporose (licht tot matig verlies van botdensiteit). Scores lager dan – 2,5 wijzen op osteoporose.

Risicofactoren osteoporose:

• Leeftijd: risico neemt toe vanaf 50 jaar, en versnelt vanaf 65 à 70 jaar
• Gedaald oestrogeen level, menopauze bij vrouwen
• Genetische factoren
• Zittend leven, te weinig beweging
• Bepaalde medicatie (steroïden)
• Gebrek aan calcium, vitamine D
• Roken
• Overmatig alcoholgebruik
• Lage BMI
• …

Signalen die kunnen wijzen op osteoporose:

• Verlies van lengte
• Kyphotische houding (uitgesproken bolle boven rug)
• …

Pilates

Pilates is meer dan een reeks oefeningen, het feit dat we bewust werken en het proprio- en interoceptief vermogen ontwikkelen, de fundamentele principes van de methode zijn van grote waarde bij de preventie van en het werken met osteoporose. We werken aan (inzicht in) een betere houding, en bewuster (en zo biomechanisch correcter) bewegen. De methode versterkt de houding ondersteunende spieren en werkt aan evenwicht. We beschouwen het lichaam als tensegriteit, elke oefening wordt geïntegreerd, het werken met energie in oppositie heeft een direct positief effect op de botsterkte.

Maar, wanneer u de diagnose ‘osteoporose’ gekregen heeft, hoort u niet zomaar in om het even welke Pilates groepsles thuis. Waar privé-begeleiding uiteraard steeds de ideale oplossing metis, kan een beperkte groepsles, waarbij met de factor osteoporose rekening wordt gehouden, een valabel alternatief zijn.

De traditionele matwork, zoals ontwikkeld door Joseph Pilates, bevat veel flexie-oefeningen, (dit betekent oefeningen waarbij de wervelkolom voorwaarts  rond wordt gemaakt, zoals in een groot deel van de buikspieroefeningen die een aanzienlijk deel van het repertoire maken) en rotaties. Deze veroorzaken compressie op de voorzijde van de wervels, zijn niet alleen niet geschikt voor het osteoporose patiënten, ze kunnen directe oorzaak van een breuk zijn. Enkel een matwork les, die  aangepast is aan de preventie maatregelen inzake osteoporose, is een optie voor mensen met osteoporose.

Rekening houdend met deze beperkingen kan Pilates helpen in het opbouwen van de botmassa, door de botten in axiale richting te belasten (met respect voor de biomechanische alignement, één van de fundamenten van de methode) en door het sterker maken van de spieren. De nadruk in een Pilatesles voor osteoporose, ligt op het sterker maken van de spieren, zodanig dat de belasting van de spieren op de botten, de botcellen activeert om meer bot aan te maken. We werken voornamelijk met een neutrale rug, zeer beperkte flexie of rotatie. Oefeningen voor de rugspieren zijn belangrijk, in extensie worden de wervels zo belast dat het bot sterker wordt. Het oefenen van een bewuste, diepe ademhaling, die de gewrichten van de borstkast versoepelt. Ook evenwicht is een belangrijke factor in de les, van prioritair belang naar valpreventie toe. We werken aan het versterken van de benen, zodat tillen en bukken kan gebeuren zonder extra belasting van de rug. Ook en vooral het werken met de toestellen, waarbij de weerstand op de botten aanzienlijk vergroot, is interessant voor osteoporose patiënten.

Het belang van een duidelijke diagnose kan niet voldoende benadrukt worden wanneer u wil starten met Pilates. Op die manier kan de Pilates les voor de persoon met osteoporose een verrijking worden.